Prace nad ustawą o dzierżawie rolniczej nabierają tempa. Resort rolnictwa zamierza wprowadzić szereg zmian, które mają uporządkować przepisy i zwiększyć bezpieczeństwo zarówno dzierżawców, jak i właścicieli ziemi. Co się zmieni w kwestii dzierżawy międzysąsiedzkiej? Sprawdzamy.
Stabilność dla rolników
Nowa ustawa dzierżawy ma przede wszystkim wzmocnić stabilność producentów rolnych. Wraz z ustawą o aktywnym rolniku jest odpowiedzią na postulaty rolników, domagających się jasnych i sprawiedliwych zasad gospodarowania ziemią.
Dzierżawa w osobnej ustawie
Najważniejszą zmianą jest wyłączenie dzierżawy rolniczej z Kodeksu cywilnego i uregulowanie jej w odrębnej ustawie. Obecnie przepisy są rozproszone i mało precyzyjne, bo dotyczą ich jedynie trzy artykuły Kodeksu cywilnego.
Koniec z umowami ustnymi
Projekt zakłada, że wszystkie umowy dzierżawy będą musiały mieć formę pisemną z urzędowo potwierdzoną datą. To koniec z ustnymi porozumieniami, które obecnie stanowią nawet 75% umów i często skutkują nadużyciami. Nowe przepisy mają dać dzierżawcom większą stabilność w planowaniu produkcji i podejmowaniu wieloletnich zobowiązań, a administracji jasność, w przypadku kontroli, kto faktycznie użytkuje ziemię.
Krótko- i długoterminowe umowy
Przedmiotem umowy będą mogły być gospodarstwa rolne lub nieruchomości rolne, z wyłączeniem tych, które wchodzą w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Umowy mają być dzielone na krótkoterminowe (do 5 lat) i długoterminowe (od 5 do 30 lat). Preferowane będą jednak umowy długoterminowe, które pozwolą planować produkcję i inwestycje. W ich przypadku strony mogłyby zmienić wysokość czynszu np. po 10 latach.
Ważnym elementem każdej pisemnej umowy ma być protokół z wydania przedmiotu dzierżawy. Dokument ten obejmowałby opis nieruchomości rolnej lub gospodarstwa, wraz z podaniem jego obszaru i stanu w dniu przekazania ziemi. Dzięki temu strony unikną sporów co do zakresu i jakości przedmiotu dzierżawy.
Zmiana dzierżawcy w wyjątkowych sytuacjach
Dla umów długoterminowych nowe przepisy przewidują możliwość zmiany dzierżawcy tylko w trzech sytuacjach, jeśli dzierżawca:
- osiągnął wiek emerytalny,
- przenosi swoje prawa i obowiązki na małżonka lub zstępnych,
- przenosi swoje gospodarstwo rolne na następcę w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Czynsz i nakłady
Projekt ustawy ma doprecyzować terminy i zasady płatności czynszu wraz z możliwością ich modyfikacji, przez np. zmianę z czynszu niepieniężnego na pieniężny czy obniżenie czynszu na skutek nadzwyczajnych okoliczności. Ponadto dzierżawca będzie mógł żądać, by właściciel pokrył wydatki konieczne do korzystania z ziemi, a w razie braku zgody wystąpić o nią do sądu.
Czynsz dzierżawy miałby być płatny dwa razy do roku, z wyjątkiem umów rocznych, kiedy płatność pierwszej raty czynszu nie mogłaby przypadać przed uzyskaniem pierwszych pożytków z dzierżawy.
Kontrola właściciela
Wydzierżawiający zyska prawo wejścia na przedmiot dzierżawy, by sprawdzić, czy ziemia i budynki są właściwie użytkowane. Ma też otrzymywać informacje o planach produkcyjnych dzierżawcy. Jeśli wydzierżawiający nie wyraziłby na to zgody, dzierżawca będzie mógł wystąpić o jej uzyskanie do sądu.
Pierwszeństwo przy ponownej dzierżawie
Projekt przewiduje też zmiany w rozwiązaniu umowy i rozliczenia nakładów. Między innymi dzierżawca będzie miał pierwszeństwo przy ponownym wydzierżawieniu połowy gruntów, które dotychczas użytkował.
Projekt ustawy jest obecnie na etapie konsultacji. Planowany termin jego przyjęcia to IV kwartał 2025 roku.
oprac. Agnieszka Sawicka na podstawie art. Magdaleny Szymańskiej
