Odpowiednie żywienie krów mlecznych jest fundamentem dla zarówno wysokiej wydajności mlecznej, jak i satysfakcjonujących parametrów pozyskiwanego mleka. Zbilansowana dawka pokarmowa jest też kluczowa dla utrzymania zdrowego stada, szczególnie w okresie okołowycieleniowym. Podawanie wysokowydajnym krowom niepełnowartościowej paszy o niskiej energetyczności może prowadzić do szeregu zaburzeń metabolicznych, z ketozą na czele.
Jak dochodzi do rozwoju ketozy u krów mlecznych?
Ketoza jest jedną z najpowszechniejszych chorób metabolicznych okresu przejściowego u krów. Prowadzi do niej ujemny bilans energetyczny, związany przede wszystkim z dostarczaniem paszy o zbyt niskiej koncentracji energii, a także naturalnie występujący spadek pobierania paszy przez krowy w okresie okołoporodowym.
Na rozwój ketozy najbardziej narażone są krowy od trzech tygodni przed wycieleniem, aż do szóstego tygodnia po porodzie. Wtedy właśnie zapotrzebowanie energetyczne u krów jest szczególnie wysokie, co wiąże się bezpośrednio z rozpoczynającą się na nowo laktacją. W przypadkach, w których pobrana przez krowę pasza nie pokrywa potrzeb energetycznych, zwierzę zaczyna zużywać rezerwy tłuszczowe. Dochodzi wtedy do zjawiska niepełnego spalania tłuszczu, prowadzącego do powstawania ciał ketonowych, których obecność w krwioobiegu prowadzi do kolejnych zaburzeń metabolicznych oraz dalszego zmniejszenia apetytu. Hodowcy dobrze wiedzą, jak w teorii zapobiegać ketozie, jednak w praktyce okazuje się to nadal wyjątkowo trudnym zadaniem. Skuteczna profilaktyka ketozy wymaga szczegółowego monitoringu stada, a także fachowej wiedzy z zakresu żywienia krów.
Skutki ketozy u krów
Ketoza wiąże się z poważnymi stratami ekonomicznymi dla hodowcy oraz znacznym obniżeniem dobrostanu krów dotkniętych tym schorzeniem. Ketoza prowadzi nie tylko do obniżenia wydajności mlecznej i spadku poziomu tłuszczu w mleku, ale wpływa również negatywnie na wskaźniki rozrodu. Jej następstwem mogą być także inne poważne schorzenia, takie jak przemieszczenie trawieńca, zapalenie macicy, czy stłuszczenie wątroby, prowadzące w skrajnych przypadkach nawet do jej trwałego uszkodzenia. Wyróżnia się dwa rodzaje ketozy: subkliniczną, w której odnotowuje się wzrost ciał ketonowych w mleku, moczu oraz krwi, przy jednoczesnym braku objawów klinicznych oraz postać kliniczną ketozy, przy której stwierdza się występowanie pełnego spektrum objawów, takich jak zmniejszenie apetytu, utrata masy ciała oraz znaczący spadek produkcji mleka, a także objawy ze strony układu nerwowego.
Szacuje się, że postać subkliniczna ketozy w pierwszym miesiącu laktacji może występować nawet u 60% krów, a kliniczna aż u 15%. To pokazuje jak powszechnym problemem jest ketoza w stadach krów mlecznych. Skutkami ketozy są przede wszystkim obniżenie ilości i jakości produkowanego mleka oraz predyspozycja do rozwoju inne groźne schorzenia powiązanych z ketozą. Po stronie start związanych z tą chorobą należy również uwzględnić koszty diagnostyki oraz leczenia weterynaryjnego – wszystkie te czynniki sprawiają, że koszty związane z utrzymaniem stada znacząco wzrastają a opłacalność produkcji maleje.
Jak odpowiednim żywieniem zapobiegać ketozie?
Profilaktyka ketozy u wysokowydajnych krów polega przede wszystkim na wdrożeniu odpowiedniego żywienia we właściwym czasie. Już na kilka tygodni przed wycieleniem, hodowca powinien zwiększyć dawkę energii w paszy tak, aby pokryła ona aktualne zapotrzebowanie energetyczne krowy przy jej zmniejszonym apetycie. Ważna jest również kondycja zwierząt przed wycieleniem. Krowy powinny charakteryzować się kondycją w skali BCS na poziomie 3,0-3,75 przez cały okres zasuszenia, aż do samego porodu. Ważne jest także, aby nie przekarmiać krów prowadząc do ich zatuczenia,
co będzie dodatkowym obciążeniem metabolicznym i predyspozycją do trudnego porodu.
Szczególnie istotnym elementem zapobiegania ketozie jest podawanie wysokiej jakości paszy objętościowej, która zapewni dobre wypełnienie żwacza przy jednoczesnym ograniczeniu łatwo dostępnej energii, pochodzącej ze skrobi.
Warto wprowadzać do diety także specjalne preparaty, które zapewnią odpowiednią koncentrację energii, białka oraz witamin i soli mineralnych, co wpłynie pozytywnie także na przygotowanie krowy do samego porodu.
W przypadku obniżenia apetytu konieczne będzie stymulowanie procesów trawiennych i samego łaknienia, co można uzyskać poprzez m.in. doustne podawanie preparatów zawierających kultury drożdży.
