Gruźlica bydła jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie z rodzaju z grupy prątków należących do gatunku Mycobacterium bovis. Choroba ta dotyka przede wszystkim bydło, ale może być przenoszona także na inne zwierzęta oraz na ludzi, co czyni ją zoonozą – chorobą odzwierzęcą. Do zakażenia wśród ludzi dochodzi najczęściej poprzez spożycie surowego, niepasteryzowanego mleka od zakażonych zwierząt. Choroba ta u ludzi może mieć poważne skutki zdrowotne, a jej leczenie wymaga długotrwałej antybiotykoterapii. Dzięki pasteryzacji mleka i regularnym badaniom hodowlanych zwierząt ryzyko przeniesienia choroby na ludzi zostało znacząco zredukowane.
Przebieg choroby
- Postać płucna – przypomina gruźlicę ludzką i charakteryzuje się zapaleniem płuc, kaszlem, trudnościami w oddychaniu i ogólnym osłabieniem.
- Postać pozapłucna – może objawiać się zmianami w narządach wewnętrznych, takich jak węzły chłonne, wątroba czy jelita.
Objawy gruźlicy bydła
Gruźlica u bydła często rozwija się bez wyraźnych objawów w początkowym etapie. W miarę postępu choroby mogą wystąpić:
- Kaszel,
- Osłabienie i utrata apetytu,
- Wydzielina z nosa,
- Wzrost temperatury ciała,
- Obrzęki,
- Duszności,
- Świszczący oddech,
- Spadek masy ciała,
- Powiększenie węzłów chłonnych.
W zaawansowanych przypadkach może dojść do wyniszczenia zwierzęcia i śmierci.
W przypadku wystąpienia tych objawów, zaleca się natychmiastową konsultację z weterynarzem. Powiatowy lekarz weterynarii po otrzymaniu zawiadomienia o podejrzeniu wystąpienia gruźlicy bydła podejmuje niezwłocznie czynności mające na celu wykrycie lub wykluczenie tej choroby w postaci:
- dochodzenia epizootycznego,
- badania klinicznego,
- badania poubojowego bydła oraz jeżeli to konieczne, sekcję zwłok.
Wpływ na chów i hodowlę
Gruźlica bydła wpływa na hodowlę w następujący sposób:
- Obniża wydajności produkcyjne – chore zwierzęta produkują mniej mleka, co prowadzi do strat finansowych.
- Koszty leczenia – leczenie i diagnostyka są kosztowne, a niektóre przypadki wymagają uboju.
- Zakazy przemieszczania – w przypadku wykrycia gruźlicy w stadzie, wprowadza się zakazy przemieszczania zwierząt, co ogranicza możliwości handlowe.
Zwalczanie gruźlicy
Aby skutecznie zwalczać gruźlicę bydła, kluczowe są następujące działania:
- Wczesna diagnoza – regularne badania, w tym testy tuberkulinowe. Jest to najczęściej stosowana metoda diagnostyczna, polegająca na wstrzyknięciu tuberkuliny pod skórę zwierzęcia, a następnie obserwacji reakcji immunologicznej (obrzęk) w miejscu podania, pozwalają na wykrycie choroby na wczesnym etapie.
- Informowanie weterynarzy – każdy przypadek gruźlicy powinien być zgłaszany, aby umożliwić dalsze działania w kierunku zwalczania choroby.
- Izolacja chorych zwierząt – konieczne jest oddzielenie zakażonych osobników od reszty stada.
- Ubój zwierząt – w przypadkach zaawansowanej choroby, która stanowi zagrożenie dla zdrowia innych zwierząt, zaleca się ubój chorych osobników.
Zapobieganie i kontrola
- Zwierzęta podejrzane o zakażenie są izolowane i poddawane badaniom. Zakażone osobniki powinny zostać odseparowane od reszty stada a jeśli to konieczne wyeliminowane z gospodarstwa.
- Systematyczne czyszczenie, dezynfekcja pomieszczeń a także sprzętu rolniczego mogą zmniejszyć ryzyko zakażenia.
- Regularne testy tuberkulinowe są kluczowe w kontrolowaniu rozprzestrzeniania się choroby.
Straty i odszkodowania
Straty spowodowane gruźlicą mogą być znaczne, zarówno w kontekście obniżonej wydajności produkcyjnej, jak i kosztów leczenia. W przypadku uboju zwierząt z powodu gruźlicy, hodowcy mogą ubiegać się o odszkodowanie od państwa. Wysokość odszkodowania zależy od wartości rynkowej zwierzęcia oraz obowiązujących przepisów.
Podsumowanie
Gruźlica bydła to poważne zagrożenie dla hodowli zwierząt, mające istotny wpływ na zdrowie stada oraz ekonomię gospodarstw. Wczesne wykrywanie, skuteczne zwalczanie i profilaktyka to kluczowe elementy w walce z tą chorobą. W celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia gruźlicy i jej negatywnych konsekwencji hodowcy powinni stosować się do zasad bioasekuracji.
Rozalia Kowal
SKN Żywienia Zwierząt
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
