Fakty o umowie Unii Europejskiej z krajami Mercosur

Umowa UE–Mercosur to największe porozumienie handlowe w historii UE obejmujące około 725 mln konsumentów i gospodarki wytwarzające łącznie ponad 20% światowego PKB. Negocjacje umowy trwały 25 lat i zakończyły się w czerwcu 2019 r., a finalny jej tekst został uzgodniony w grudniu 2024 r. Obecnie trwa proces ratyfikacji porozumienia przez instytucje unijne i państwa członkowskie. W tym celu wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego oraz kwalifikowana większość głosów w Radzie UE. Stanowisko Polski wobec zapisów umowy dotyczących rolnictwa jest jednoznacznie negatywne.

Potencjał gospodarczy państw Mercosur?

Mercosur, czyli Wspólny Rynek Południa, to powstały w 1991 roku, największy blok handlowy w Ameryce Południowe. Jego pełnoprawnymi członkami są Brazylia, Argentyna, Paragwaj i Urugwaj oraz od lipca 2024 roku będąca w fazie integracji Boliwia. Gospodarka państw Mercosur opiera się na dużej różnorodności – od potężnej, przemysłowo‑rolniczej Brazylii, poprzez opartą na rolnictwie i przemyśle spożywczym gospodarkę Argentyny, po mniejsze, bardziej otwarte gospodarki Urugwaju, Paragwaju i Boliwii.

Potencjał gospodarczy Mercosur (% udziału w PKB)

Sektor rolny jest ważną częścią gospodarki krajów Mercosur. Jego udział w PKB jest blisko 4-krotnie wyższy niż średnio w UE i ponad 2-krotnie wyższy niż w Polsce. Państwa Mercosur posiadają 2,5-krotnie więcej niż UE użytków rolnych. Blisko ¾ z nich stanowią trwałe użytki zielone. Pod względem powierzchni gruntów ornych, potencjał obu ugrupowań jest porównywalny.

Zatrudnienie w rolnictwie w państwach Mercosur jest o ok. 30% wyższe niż w rolnictwie UE, natomiast wartość netto środków trwałych stanowi zaledwie 15% wartości wyposażenia rolnictwa UE. W przeliczeniu na jednego zatrudnionego wartości wyposażenia w środki trwałe w UE przewyższa ponad 8-krotnie Mercosur, a w przeliczeniu na 1 ha aż 16-krotnie. W efekcie produktywność ziemi w UE jest blisko 4-krotnie wyższa, a produktywność pracy ponad 2-krotnie niż w Mercosur. Jedynie produktywność kapitału w państwach Mercosur przewyższa 3,5-krotnie jej produktywność w UE.

Produkcja roślinna i zwierzęca

Państwa Mercosur mają nad UE wyraźną przewagę w produkcji kukurydzy, soi, cukru, wołowiny i drobiu. UE posiada natomiast znaczną przewagę w produkcji: pszenicy, jęczmienia, rzepaku, wieprzowiny, mleka i słonecznika.

W państwach Mercosur hoduje się ponad 4-krotnie więcej bydła niż w UE, o 15% więcej drobiu oraz o 2/3 więcej kóz. W UE natomiast hoduje się 2,6-krotnie więcej trzody chlewnej oraz o 50% więcej owiec.

Handel

Handel produktami rolno-spożywczymi UE z państwami Mercosur charakteryzuje się dużą asymetrią obrotów – marginalnym eksportem i relatywnie dużym importem. W 2024 r. wartość unijnego eksportu żywności do Mercosur wyniosła 3,3 mld euro, natomiast importu – 24,1 mld euro. Deficyt ukształtował się na poziomie 20,8 mld euro. Do państw Mercosur trafiało zatem 1,4 proc. unijnego eksportu żywności poza UE, a z tych państw pochodziło aż 12,3 proc. dostaw żywności spoza UE. UE eksportuje do Mercosuru przetworzone produkty spożywcze. Unijny import z Mercosuru jest silnie skoncentrowany na trzech produktach, tj. makuchach sojowych, kawie i soi.

Asymetria obrotów cechuje również polski handel rolno-spożywczy z państwami Mercosur. W 2024 r. polska wyeksportowała do Mercosur produkty rolno-spożywcze o wartości 70,4 mln euro (zaledwie 0,13 proc. polskiego eksportu rolno-spożywczego). Sprowadziliśmy natomiast stamtąd produkty za 1927 mln euro (5,2 proc. importu rolno-spożywczego Polski). W konsekwencji ujemne saldo obrotów ukształtowało się na poziomie 1857 mln euro. Eksportujemy do państw Mercosur głównie produkty przetworzone, natomiast importujemy m.in. makuchy sojowe (2/3 importu), tytoń oraz produkty innych stref klimatycznych (orzeszki ziemne, owoce cytrusowe, ryż, koncentrat pomarańczowy, kawę).

Zabezpieczenia w umowie UE-Mercosur

• Całkowite zniesienie ceł w dniu wejścia w życie umowy nastąpi tylko dla najmniej wrażliwych produktów. W przypadku importu do UE bardziej wrażliwych produktów, cła będą eliminowane stopniowo, przez okres czterech, siedmiu lub dziesięciu lat.
• Umowa przewiduje 22 kontyngenty taryfowe na produkty wrażliwe. W ramach kontyngentów możliwy będzie import określonej liczby produktów po stawce zerowej, preferencyjnej stałej lub preferencyjnej systematycznie obniżanej.
• Najbardziej wrażliwe produkty, z punktu widzenia unijnego sektora rolno-spożywczego, zostały wyłączone z liberalizacji. Dotyczy to ponad 100 pozycji taryfowych. Istnieje także możliwość czasowego wycofania preferencji w dostępie do rynku.
• Wyłączonymi z liberalizacji w przywozie do UE pozostają: mięso baranie i kozie (z wyjątkiem solonego i suszonego objętego kontyngentami taryfowymi), maślanka, tłuszcz mleczny, serwatka, mozzarella, pszenica durum, pszenica (z wyjątkiem nasion do siewu), cukier (inny niż cukier trzcinowy do rafinacji).
• Umowa nie ingeruje w unijne normy, a te zarówno w zakresie bezpieczeństwa żywności jak i zdrowia zwierząt i roślin nie podlegają negocjacjom. UE ma zatem prawo do ustalania maksymalnych dopuszczalnych pozostałości pestycydów czy utrzymania rygorystycznego podejścia do kwestii organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO).
• Rolnicy w państwach Mercosur nie muszą spełniać wielu norm związanych z produkcją roślinną i zwierzęcą, które muszą spełniać rolnicy unijni. W państwach Mercosur dozwolone jest przede wszystkim używanie wielu substancji, które są zakazane w UE, a które przyczyniają się do większych plonów. Podobnie, w produkcji zwierzęcej nie muszą być spełnione liczne normy dotyczące dobrostanu zwierząt, których spełnienie jest wymagane w UE. Te wysokie wymagania wpływają natomiast na zwiększenie kosztów unijnej produkcji.